ТАҲДИДИ ХАТАРИ ВОҚЕӢ БА АМНИЯТИ ҶОМЕАИ ҶАҲОНӢ

Имрӯз экстремизм ва терроризм беш аз пеш хусусияти фаромиллӣ ва глобалӣ касб карда, дар минтақаҳои гуногуни ҷаҳон доман густурдааст, ки барои амнияти ҷомеаи ҷаҳонӣ воқеан таҳдид мекунад Ҳазорсолҳост, ки дар тафаккури тамаддуни инсонӣ мафҳумҳои экстремизм ва терроризм бо шакл, намуд, хусусият ва тарзу усул арзи ҳастӣ дорад. Тавассути нуфузи омилҳои мухталифи иҷтимоӣ, сиёсӣ, ҳуқуқӣ ва иқтисодӣ ҷавононро, ки ба нуфузи идеологӣ осебпазиранд, ба сафи гурӯҳҳои экстремистӣ ва террористӣ, барои ноил шудан бо мақсадҳои ғаразноки худ истифода мебаранд.

Мафҳуми терроризм ин сиёсати муайяни тахрибкоронаест, ки роҳи тараққиёти як ташкилоти муайянро, ҳамчун зӯроварӣ, тарсондан ва осеб расонидани одамон ба вуҷуд овардааст ва аз ин ақидаашон барнамегарданд ва боварӣ доранд, ки ин амалҳои даҳшатафканашон метавонанд дар расидан ба мақсадҳои нопокашон ба онҳо кӯмак расонад.
Мутаассифона, аъзоёни ин гурӯҳҳо маҳз ҷавонони роҳгумзадае мебошанд, ки гурӯҳҳои хатарнокро ба амалҳои таҷовузкорона ва экстремистӣ муаррифӣ мекунанд. Бо назардошти синну солашон ҷавонони дорои чунин хусусиятҳои психологӣ ба монанди максимализм ва нигилизм, радикализм ва таҳаммулпазирӣ, бепарвоӣ ва бетартибӣ, тамоюли гурӯҳбандӣ, ноустувории идеологӣ ва нобарориҳо дар ҷустуҷӯи худшиносӣ мебошанд, ки дар шароити муайяни зиндагӣ ва мавҷудияти муҳити ғизоӣ ҳамчун ангезандаи фаъолияти антисотсиалӣ, онҳо амал карда метавонанд.
Мушкилии вазъе, ки ҷавонони муосир мебинанд, бо он вобаста аст, ки дар ҷомеа бесуботии иҷтимоӣ, сиёсӣ ва ҳуқуқиву иқтисодӣ, мушкилоти худшиносии иҷтимоӣ, интихоби ин ё он стратегияи мушаххас дар ҷараёни интегратсияи иҷтимоии ҷавонон, дар бӯҳрони шахсияти фарҳангӣ рух медиҳад.
Бояд қайд кард, ки пешгирии мушкилоти экстремизм, ҳалли дастаҷамъонаро тақозо дорад ва танҳо ба души мақомоти ҳифзи ҳуқуқ бор кардани ин мушкилот аз рӯи инсоф нест. Ин вазифа як қатор чорабиниҳои ташкилӣ, ҳуқуқӣ, пешгирикунанда, таълимӣ ва такмили ҳамкориҳои мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳои ҷамъиятиро тақозо мекунад.
Афзалияти мубориза бар зидди экстремизм бояд бартараф намудани сабабҳо ва шароитҳои ба рафтори фиребхӯрда мусоидаткунанда бошад. Экстремизм ва яке аз шаклҳои хатарноки он - терроризм босуръат тағир меёбад, мутатсия мешавад ва усулҳои харобиоварро бештар ба кор мебаранд. Субъектҳои фаъолияти экстремистӣ аллакай чаҳорчӯбаи ахлоқиро пушти сар кардаанд, ки қаблан миқёс ва миқёси ифротгароиро пуштибонӣ мекарданд.
Агар қаблан дар бораи терроризми "қурбонӣ" (бе омилҳои ҷиноӣ) сухан мерафт, ҳоло дар бораи асосҳои иқтисодии экстремизм ва терроризм ҳарчи бештар сухан меравад. Тасдиқи ин, сабти видеоҳои худи амали террористӣ ва оқибатҳои он аст, ки онҳо моҳиятан ҷуз ҳисоботи муштариён дар бораи маблағҳои пешбинишуда нестанд.
Имрӯзҳо экстремизми ҷавонон бо риояи қоидаҳои рафтор дар ҷомеа, дар маҷмӯъ қонун ва пайдоиши иттиҳодияҳои ғайрирасмии ҷавонон хусусияти ғайриқонунӣ зоҳир карда мешавад.
Экстремистҳо он шаҳрвандоне мебошанд, ки ба дигар гурӯҳҳои иҷтимоӣ, гурӯҳҳои этникӣ тааллуқ доранд ва дигар ақидаҳои сиёсӣ, ҳуқуқӣ, иқтисодӣ, ахлоқӣ, эстетикӣ ва мазҳабиро риоя мекунанд. Рушди экстремизми ҷавонон гувоҳи он аст, ки мутобиқшавии нокифояи иҷтимоии ҷавонон, ташаккули муносибатҳои иҷтимоии тафаккурро дар шуури онҳо, ки одатҳои ғайриқонунии рафтори онҳоро ба вуҷуд меоранд.
Ҷалби ҷавонон ба амалҳои экстремистӣ аз бисёр ҷиҳат ба он вобаста аст, ки сиёсати давлатии ҷавонон дар сатҳи паст ба роҳ монда шудааст. Дар натиҷа, як қисми ҷавонон зери таъсири рӯҳияи идеологӣ, ки барои мо бегонаанд, меафтанд.
Ҷанбаи муҳим дар пешгирии экстремизм ва терроризм ташаккули сатҳи баланди сиёсати оперативӣ-ҷустуҷӯии ҷавонон мебошад, аз ин рӯ бесабаб Вазири корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон, генерал полковники милитсия, доктори илмҳои ҳуқуқ, Ҳуқуқшиноси шоистаи Тоҷикистон Раҳимзода Р.Ҳ. дар рӯзи дониш дар Академияи ВКД эълони “Соли омӯзишӣ фанни фаъолияти оперативӣ-ҷустуҷӯӣ”-ро ба миён нагузоштанд. Дар ин асно, ба роҳбарият ва устодони ин муассисаи таҳсилоти олии касбӣ супориш дода шуд, ки вазифаҳои хизматии худро сидқан ба ҷо оварда, раванди донишомӯзии курсантонро дар сатҳи зарурӣ ба роҳ монда, ҷавононро дар рӯҳияи хештаншиносию ватандӯстӣ тарбия намоянд.
Пайдоиши ташкилотҳои торафт бештар фарҳанги тамаддуни ҷавонони тамаддуни иҷтимоӣ ҳамчун як референти ғайримуқаррарӣ мебошад, ки бо вуҷуд надоштани барномаи мутобиқ ба шароити муосири иҷтимоӣ-фарҳангӣ ва иқтисодӣ барои пешгирии эҳсосоти экстремистӣ дар насли ҷавон мутобиқ шудааст. Таҳлили барномаҳои мавҷудаи муқовимат ба зуҳуроти экстремизм ба мо имкон медиҳад, ки инъикоси мушкилот яктарафа бошад, барномаи чораҳои пешгирӣ бо назардошти хусусиятҳои психологӣ ва иҷтимоию фарҳангии гурӯҳҳои аврупоии тамоюли экстремистӣ ба қадри кофӣ таҳия нашудааст. Имрӯз ҷаҳон ба марҳилаи нави тамаддун ворид шудааст ва аз ин рӯ ҷаҳонбинӣ ба миллионҳо одамони тамоми кишварҳо ва қавмҳое, ки дар дунёи навтаъсис ҷой надоранд, сахт тағйир меёбад. Аз ин рӯ, имрӯз терроризмро метавон ҳамчун маҳсули ҷаҳонишавӣ, ҳамчун инъикоси табии худ арзёбӣ кард.
Назарияшиносони ҷаҳонишавӣ мегӯянд, ки ин як қатор дигаргуниҳои сабтшуда, гуногунҷабҳа аст, аммо бо мантиқи табдил додани ҷаҳон ба як воҳиди ягона аз рӯи формула: "ҳамбастагии глобалӣ ва шуури ҷаҳонӣ" муттаҳид шудааст.
Имрӯз, дар ҳақиқат, тағирёбии шуури ҷаҳонӣ танҳо бо дарки дигаргуниҳои глобалӣ дар ҷомеаи иттилоотӣ, таҷрибаҳо оид ба танзими биотикӣ, эҷоди микробиосфераҳои сунъӣ, моделсозии тамаддуни электронӣ, кибернетикӣ вобастагӣ доранд. Муҳаққиқони ҷаҳонишавӣ як қабати амиқи тафаккурро аз даст додаанд, ки бар зидди он ҷанг яке аз иштирокчиёни он терроризми ҷаҳонӣ эътироф нашудааст.
Тағйирёбии шуур дар зери фишорҳои тағирёбии глобалӣ дар ҷаҳон чунин аст: дарки ғайриимкон - имконпазир, ақл - имконпазир, ғайри қобили қабул - ҷоиз, ғайриимкон - воқеӣ. Ҷаҳонишавӣ як системаи куллии дигаргуниҳоро дар ҷаҳони ботинии одам ба вуҷуд меорад. Он тасвири олами одам, ҷаҳонбинии ӯ, мавқеи худро дар ҳаёт ва тарзи зиндагии ӯро тағир медиҳад. Ин маънои онро дорад, ки худи шахс - тафаккури худро дигар мекунад.
Пеш аз ҳама, мехоҳам таъкид намоям, ки ҳалли чунин мушкилоти глобалӣ бояд ҳамаҷониба бошад, зеро як тадбир ҳатто 10 фисади самараи заруриро ба даст намеорад, ҳатто агар ҳамаи дастурҳои он содиқона риоя карда шаванд. Ҳамин тавр, мо самтҳои зеринро ҳамчун шакли пешгирикунандаи мушкилоти мавҷуда пешниҳод менамоем:
- андешидани чорабиниҳои маҷмӯӣ оид ба ташаккули фарҳанги ҳуқуқӣ дар байни ҷавонон.
- паст намудани шиддати иҷтимоӣ дар ҷомеа;
- мубориза бар зидди экстремизм ва терроризм тавассути ташкилотҳои ҷамъиятӣ, донишҷӯён ва курсантони Академияҳои соҳавӣ;
- тарбияи ҷавонон дар рӯҳияи эътироф, риоя ва ҳимояи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд;
- ташаккули меъёрҳои рафтори иҷтимоии хоси ҷомеаи шаҳрвандӣ;
-баланд бардоштани нақши оила дар ташаккули меъёрҳои таҳаммулпазирӣ дар байни кӯдакон ва ҷавонон;
- ҷорӣ намудани амалияи меъёрҳои рафтори таҳаммулпазирӣ дар муҳити мактаб, Донишкада, Донишгоҳ ва Академияҳои соҳавӣ;
- тарбияи шаҳрвандони қонуният, ки ба ногузирии ҷазо барои ин намуди ҷиноят итминон доранд;
- муайянсозӣ ва назорати захираҳои интернетӣ, ки ба ҷавонон таъсири манфӣ мерасонанд.
- зиёд кардани ҷазо барои ҷиноятҳои экстремистӣ ва террористӣ.
Ҳадафи ниҳоии ин кор тағир додани психологияи ҳуқуқии одамон, ноил шудан ба аксарияти мутлақи аҳолӣ аз ғояи тасмими имконоти истифодаи усулҳои террористӣ барои ҳаллу фасли масоили ҳудудӣ, иҷтимоӣ, мазҳабӣ, фарҳангӣ ва ҳама гуна дигар душманиҳо тавассути андешидани чораҳое мебошад, ки ба дарки ҷавонон мусоидат ва ба онҳо ғамхорӣ мекунад ва ҳеҷ гуна набояд содир кардани амалҳои ғайриқонунӣ, инчунин ҷустуҷӯи муҳофизат ва сарпарастӣ берун аз давлат вуҷуд дошта бошад. Танҳо дар чунин ҳолатҳо мо метавонем дар бораи фоидаи мубориза бо решакан кардани экстремизм ва терроризм на танҳо дар байни ҷавонон, балки дар маҷмӯъ дар ҷомеа сӯҳбат кунем.
Дар охир бо суханони Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба анҷом мерасонам, ки гуфтааст: “мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва сохторҳои низомиро зарур аст, ки бо ҳушёриву зиракии сиёсӣ ва баланд бардоштани донишу малакаи касбӣ, инчунин, бо истифода аз шаклу усулҳои муосир муборизаро бар зидди терроризм ва экстремизм, зуҳуроти ҷинояткории муташаккили фаромиллӣ, қочоқу муомилоти ғайриқонунии маводи мухаддир ва дигар қонуншиканиҳо тақвият диҳанд.
Дар ин раванд, диққати асосӣ бояд ба пешгирӣ намудани терроризму экстремизм, шомилшавии шаҳрвандони мамлакат ба созмону ҳаракатҳои террористиву экстремистӣӣ ва ба Ватан баргардонидани шахсони гумроҳшуда равона карда шавад.”
Бо роҳбарии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Тоҷикистон дар кӯтоҳтарин мӯҳлат оиди ин раванд ба ҷомеаи ҷаҳонӣ пайваста, аз рӯзҳои аввалини давлатдории хеш ин қабил ҷиноятҳоро маҳкум карда, ба қонунҳои амалкунанда тағйироту иловаҳо ворид карда, ба ташкилотҳои байналмиллалии давлатию ғайридавлатӣ дар ин раванд ҳамроҳ шуда, ҳамагуна зуҳуроти террористӣ ва экстремистиро қотеъона маҳкум кард.

А. ҲАБИБУЛОЗОДА
курсанти курси 3-юми Академияи ВКД,
гурӯҳи 308, милитсияи қаторӣ