Шомилшавии ҷавонон ба гурӯҳҳои терроризм ва экстремизм

Дар ҷалби ҷавонон ҳамчун қувваи асосии пешбарандаи ҷомеа бедор намудани ҳисси ватандӯстиву ватанпарастӣ, арҷгузорӣ ба забон, таъриху фарҳанг ва тамаддуни миллӣ, баланд бардоштани нақш ва мавқеи онҳо дар ҷомеа аз ҷумлаи вазифаҳои муҳими давлату Ҳукумат мебошад. Ҷавонон қишри фаъолтарини ҷомеа ва идомадиҳандаи кору пайкори насли калонсол мебошанд ва маҳз онҳо масъулияти фардои кишвари соҳибистиқлоли худро ба дӯш хоҳанд гирифт. Мо ифтихор дорем, ки ҷавононамон нисбат ба Ватан меҳру муҳаббати самимӣ доранд, Ватанро сидқан дӯст медоранд, ба арзишҳо ва муқаддасоти миллӣ арҷ мегузоранд, иродаи мустаҳкам доранд ва сиёсати пешгирифтаи давлату Ҳукумати мамлакатро бо ҳисси баланди миллӣ ва эҳсоси худшиносиву худогоҳӣ дастгирӣ мекунанд.
Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон
муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз 28.12.2024
Дар ҷаҳони муосир таҳдидҳои хусусияти террористӣ ва экстремистидошта ба яке аз хатарҳои глобалӣ мубаддал шудаанд. Ҷавонон ҳамчун гурӯҳи осебпазир ва фаъол аксаран ҳадафи асосии созмонҳои террористӣ қарор мегиранд. Зарари терроризм танҳо ба амният маҳдуд намешавад; он ба вазъи сиёсӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии ҷомеа таъсири манфӣ мерасонад. Ҷавононе, ки ба ин равандҳо ҷалб мегарданд, на танҳо роҳи рушди шахсии худро аз даст медиҳанд, балки ба хатарҳои ҷонӣ, равонӣ ва ҳуқуқӣ рӯ ба рӯ мешаванд. Омӯзиши сабабҳо, омилҳо ва роҳҳои пешгирии шомилшавии ҷавонон ба ин гурӯҳҳо барои ҳар як ҷомеаи мутамаддин муҳим мебошад. Ин мавзуъ ҷанбаҳои иҷтимоӣ, равонӣ, сиёсӣ ва фарҳангии шомилшавии ҷавонон ба гурӯҳҳои экстремистиву террористӣ, инчунин роҳҳои пешгирии онро мавриди таҳқиқ қарор медиҳад.
Терроризм ҳамчун истифодаи зӯроварӣ, тарсборории аҳолӣ ва амалҳои ҳайратангези хунину харобиовар бо мақсади таъсир расонидан ба сиёсати давлат ё ҷомеа маънидод мешавад. Экстремизм бошад, афкори ифротӣ, таҳсилоти нодурусти динӣ, ақидаҳои хушунатомез ва таҳаммулнопазирӣ нисбат ба ҷомеа мебошад. Гарчанде терроризм ва экстремизм маъноҳои гуногун доранд, вале дар амал онҳо бо ҳам сахт вобастаанд. Гурӯҳҳои террористӣ аз идеологияи экстремистӣ барои ҷалб ва тафреҳа додани ҷавонон истифода мебаранд. Дар замони муосир шеваи фаъолияти ин гурӯҳҳо низ тағйир ёфтааст: онҳо тавассути шабакаҳои иҷтимоӣ, расонаҳои интернетӣ, видеоконференсияҳо ва гурӯҳҳои пӯшида ҷавононро ба худ ҷалб мекунанд. Хусусияти асосии чунин созмонҳо дар он аст, ки онҳо худро ҳамчун “адолатҷӯёни ҳақиқӣ”, “дифоъкунандагони дин”, “ҷӯяндагони ҳақиқат”, ё “ҷомеаи беҳтар” муаррифӣ мекунанд. Воқеият бошад, баръакси ин аст: онҳо ҷавононро ба сӯи марг, харобкорӣ ва амалиёти ҷиноӣ мебаранд. Дар Тоҷикистон ва дигар кишварҳои Осиёи Марказӣ низ баъзе гурӯҳҳои ифротӣ талош доранд тавассути таълимотҳои бардурӯғ ҷавононро ба ҳаракатҳои нописанд ҷалб кунанд. Ин раванд корбурди тактикаҳои равонӣ, иқтисодӣ, динӣ ва иҷтимоиро дар бар мегирад, ки таҳқиқи он барои фаҳмиши амиқ зарур аст.
Сабабҳои ҷалби ҷавонон ба гурӯҳҳои экстремистӣ бисёрсоҳа буда, бештар аз омилҳои иҷтимоӣ, иқтисодӣ, равонӣ ва маърифатӣ сар мезананд. Норасоии сатҳи маълумот ва ҷаҳонбинӣ яке аз омилҳои муҳим мебошад. Ҷавононе, ки донишҳои кофӣ дар бораи дин, ҷомеа, сиёсат ва ҳуқуқ надоранд, зери таъсири идеологияҳои бардурӯғ қарор мегиранд. Гурӯҳҳои ифротӣ аз ин камбуд истифода бурда, ба ҷавонон “тафсири сохта” -и дин ё сиёсатро пешниҳод мекунанд. Яке аз омилҳои дигар вазъи иқтисодии нопойдор аст. Ҷавононе, ки бекор ҳастанд, имконияти зиндагии беҳтар надоранд ё ба муҳоҷирати корӣ рафтаанд, бештар осебпазиранд. Баъзе гурӯҳҳои ифротӣ ба онҳо ваъдаи пул, зиндагии беҳтар, муҳофизат ва ҳатто “рисолати муқаддас” медиҳанд. Ин ваъдаҳо бисёр ҷолиб менамояд, хусусан барои ҷавононе, ки дастгирӣ надоранд. Омили равонӣ низ нақши муҳим мебозад. Ҷавонони азиятдида, танқидшуда, бе мақоми иҷтимоӣ ва онҳое, ки ҳисси камбуди муҳаббат ё эҳтиром доранд, аксаран барои гурӯҳҳои ифротӣ ҳадаф мебошанд. Ба онҳо ҳисси “қаҳрамон будан”, “барои ҳақ ҷангидан” ва “зиёд будани арзиши шахсӣ” талқин карда мешавад. Илова бар ин, муҳити иҷтимоӣ, шиносҳо, дӯстон ва ҳатто хешовандон низ метавонад дар ин раванд таъсир расонад. Дар баъзе ҳолатҳо, ҷавонон аз ҳисси тақлид, дӯстӣ ё муҳити носолим ба чунин ҳаракатҳо ворид мешаванд. Интернет ва шабакаҳои иҷтимоӣ яке аз бузургтарин абзорҳои ҷалби ҷавонон гардиданд. Тарғибгарон аз усулҳои равонии муосир барои фиреби ҷавонон истифода мебаранд: видеоҳои таъсирбахш, сӯҳбатҳои пинҳонӣ, сужаҳои сохта ва ваъдаҳои фиребанда.
Оқибатҳои ин раванд барои шахс, оила, ҷомеа ва давлат ниҳоят харобовар мебошанд. Аввалан, худи ҷавоне, ки ба гурӯҳҳои террористӣ ҳамроҳ мешавад, ҳаёти худро ба хатар мегузорад. Ӯ метавонад дар ҷангҳо ҳалок шавад, ҷароҳатҳои рӯҳӣ ва ҷисмонӣ бинад, ба зиндон афтад ё аз ҷомеа комилан дур шавад. Бисёре аз ҷавонон, ки ба чунин равандҳо ҳамроҳ шудаанд, дигар имкони баргаштан ба зиндагии орому осуда надоранд. Дуюм, оилаҳо аз шӯру ғам, ранҷу алам ва шикастани нуфузи иҷтимоӣ азият мекашанд. Обурӯй, эътибор, осоиши равонӣ ва ҳатто мавҷудияти оила таҳти хатар мемонад. Сеюм, ҷомеа ва давлат аз терроризм зарари азим мебинанд. Амният коста мешавад, тарс дар муҳити иҷтимоӣ зиёд мешавад, муҳоҷират меафзояд ва рушди иқтисодиро суст мекунад. Инчунин, гурӯҳҳои экстремистӣ фарҳанг, анъана ва арзишҳои миллӣ ва динии мардумро таҳриф мекунанд. Оқибатҳои равонӣ низ хеле ҷиддӣ мебошанд. Ҷавоне, ки ба гурӯҳи террористӣ ҳамроҳ шудааст, баъд аз баргаштан метавонад гирифтори стресс, изтироб, хашм, беэътимодӣ, депрессия ва мушкилоти мутобиқшавӣ шавад. Ин ҳама нишон медиҳад, ки зарари терроризм танҳо дар амалҳои зӯроварӣ нест, балки он тамоми сохтори иҷтимоиро хароб мекунад.
Пешгирии ин раванд кори як нафар нест; он иқдоми дастаҷамъонаи оила, мактаб, ҷомеа, мақомоти давлатӣ ва муассисаҳои динӣ мебошад. Аҳамияти асосиро баланд бардоштани саводнокии ҷавонон ташкил медиҳад. Агар ҷавонон донишҳои дуруст дар бораи дин, ҷомеа, фарҳанг ва воқеияти ҷаҳон дошта бошанд, онҳо ҳадафи осон намешаванд. Дар мактабҳо ва донишгоҳҳо гузаронидани семинарҳо, дарсҳо ва барномаҳои тарғиботӣ барои ташаккули тафаккури солим муҳим аст. Оила нақши марказӣ дорад. Муоширати гарм, муҳаббат, дастгирӣ ва назорати солим ҷавононро аз роҳҳои нодуруст нигоҳ медорад. Волидоне, ки бо фарзандони худ сӯҳбат мекунанд, онҳоро мешунаванд ва ба онҳо аҳамият медиҳанд, бо ин роҳ онҳоро аз хатар эмин медоранд. Вазифаи давлатӣ дар ин раванд низ муҳим аст. Барномаҳои дастгирии ҷавонон, фароҳам кардани ҷойи кор, беҳтар кардани шароити иҷтимоӣ ва фаъол сохтани ҷавонон дар соҳаҳои варзиш, фарҳанг ва ихтироот сатҳи зарарпазириро коҳиш медиҳад. Мақомоти махсус вазифаи назорат ва маҳви гурӯҳҳои ҷиноятиро ба уҳда доранд. Илова бар ин, фаъолияти дурусти муассисаҳои динӣ, мавъизаҳои илмӣ, фаҳмонидани моҳияти ҳақиқии дин ва рад кардани ҳар гуна тафсири ифротӣ хеле муҳим мебошад. Таҳкими истиқлолияти фикрӣ, ирода, худшиносӣ ва эҳтироми қонун низ барои пешгирӣ аз ҳама муҳимтар аст.
Хулоса шомилшавии ҷавонон ба гурӯҳҳои террористӣ ва экстремистӣ яке аз масъалаҳои муҳим ва хатарноки ҷомеаи муосир мебошад. Танҳо бо роҳи тарбия, маърифат, эҳтиром ба арзишҳои миллӣ, дастгирии иҷтимоӣ ва ҳамкории ҳамаи сохторҳо метавон ин хатарро коҳиш дод. Ҷавонон ояндаи миллатанд ва ҳар гуна сӯистифода аз онҳо маънои зиёни бузург ба ҷомеаро дорад. Аз ин рӯ, ҳимояи ҷавонон аз идеологияҳои бардурӯғ вазифаи ҳар як шаҳрванд аст. Бояд талош кунем, то ҷавонони мо босавод, боақл, ватандӯст ва дорои тафаккури солим бошанд ва ҳеҷ гоҳ ба доми ифротгароӣ наафтанд.
Курсанти курси 2-и факултети № 6 Академияи ВКД Ҷумҳурии Тоҷикистон, милитсияи қаторӣ
Ғанизода Пайғом Саидмурод